Основы латинского языка

Упражнение 2.

A. 1. Advocātus in foro causam dicēbat. 2. Reus culpam suam negābat. 3. Servi pro nullis habebantur. 4. Si quis a consŭle quaestōrem parricidii condemnabātur, is ad popŭlum provocāre potĕrat. 5. Romāni multos deos colēbant. 6. Primum reges civitātem Romānam regēbant. 7. Leges Romānae sevērae erant. 8. Reus non potĕrat suam causam ipse dicĕre. 9. Dum abĕram, amīcus meus negotia mea gerēbat. 10. Semper colēmus justas leges civitātis nostrae. 11. Culpam rei demonstrāre non poterĭtis. 12. Bella injusta semper erant causa multōrum malōrum.

B. 1. Alius nunc sum, atque ante eram. 2. Magistri puerōrum Romanōrum plerumque servi Graeci erant, non liběri viri. 3. Describĭtur ab Homēro bellum longum, quod Graeci cum Trojānis gerēbant. 4. Apud Romānos multi servi in ludis gladiatoriis exercebantur. 5. Si necessarium erit pro patria nostra pugnāre, ad arma vocabĭmur, contra inimīcos ducēmur. 6. Alexander Magnus, Philippi filius, claros magistros habēbat. 7. In numĕro magistrōrum Alexandri praeclārus Graecōrum philosophus Aristotĕles erat. 8. Aspĕra et dura vita tua erit, amīce, nisi semper laborābis. 9. Dolor tempŏre, non lacrĭmis molliētur.

Упражнение 3.

1. Древний Рим управлялся царями. 2. Жизнь рабов была жалкой и несчастной. 3. В Риме воры сурово наказывались. 4. Греки долго не могли захватить Трою. 5. Дети в Спарте уважали родителей.

Занятие 12.

Местоимения: указательные, относительные, отрицательные.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте словосочетания:

is vir honestus (этот честный муж);

hic adversus tuus (этот твой противник);

haec causa gravis (эта серьезная причина);

id donum lagrum (этот щедрый дар)

b) Определите местоимения и их формы: sibi, tuo, illi, quā, cujus, nobis, his, ipsos, cui, horum, iis, quem, hos, suam.

Упражнение 2.

A.1. Debēmus facĕre ea, quae leges impĕrant. 2. Cum collĭgo argumenta causārum, non tamen ea numerāre soleo, quam expendĕre. 3. Juris praecepta sunt haec: honeste vivĕre, altĕrum non laedĕre, suum cuique (каждому) tribuĕre. 4. Judĭces condemnant eos, qui delicta efficiunt. 5. Parēmus legĭbus civitāte nostrae. 6. Quisque popŭlus suum jus sibi constituit. 7. Lex est, quod popŭlus jubet et constituit. 8. Amīci defenduntur a nobis in pericŭlis. 9. Id, quod nostrum est, sine facto nostro ad alium transferre non potest.

B. 1. Haec est codicio, sine qua non potest res evenīre. 2. Belgae proxĭmi sunt Germānis, qui trans Rhenum incŏlunt quibuscum continenter bellum gerunt. 3. In nobis ipsis est orīgo omnium malōrum. 4. Primus cujusque mensis dies apud Romānos Kalendae dicebātur. 5. Maxĭma est laus Achillis et Ulixis: hujus viri prudentiă nobis placet, illīus fortitūdo. 6. Qualis homo ipse est, talis ejus est oratio. 7. Non is beātus est, cujus divitiae magnae sunt, sed is, qui sua sorte contentus est.

Упражнение 3.

1. Вам я ничего не должен. 2. Тебе я верю всегда. 3. Римляне ценили тех ораторов, которые были самыми красноречивыми.

De perfidia punīta

Olim bellum erat inter Romam et Falerios, oppĭdum Romae proxĭmum, et Romāni ante Falerios castra habēbant. Puĕri Faliscōrum autem etiam in bello extra oppĭdum se exercēbant. Aliquando Faliscus quidam cum puĕris nonnullis in castra Romāna intrat et Romānis dicit: «Frustra oppĭdum nostrum oppugnabĭtis: armis id expugnāre non poterĭtis, sed dolo incŏlas superabĭtis. Vidētis puĕros istos: eos vobis mando ac ita Romānis victoriam paro.» Sed Romāni ei respondent:» Contra viros arma habēmus, nunquam ea contra puĕros capiēmus. Semper armis pugnāmus; ităque Faliscos dolo insidiisque superāre non possŭmus. Puĕros domum remittēmus, te autem merĭto puniēmus.»

Занятие 13.

Основные формы глагола. Основы глагола. Perfectum indicatīvi actīvi.

Упражнение 1.

a) Проспрягайие в Perfectum ind. Act. глаголы: venio, vēni, ventum, venīre (приходить), video, vīdi, visum, vidēre (видеть), vinco, vīci, victum, vincĕre (побеждать), voco 1 (звать).

b) Определите форму глаголов и переведите на русский язык: fuistis, potuistis; fēci, respondi; misērunt, expugnavērunt; scripsĭmus, necāvit, duxĭmus, mīsi, portavērunt.

Упражнение 2.

А. 1. Senātus decrēvit. Consŭles decrevērunt. 2. Avus scripsit herēdem nepōtem suum. 3. Senātus Catilīnam hostem popŭli appelāvit et contra eum exercĭtum misit. 4. Hostes pacem fecērunt et obsĭdes dedērunt. 5. Bella civīlia delevērunt multas divitias Romae. 6. Lucius Titius uxōrem Maeviam duxit; deĭnde Maevia Titio repudium misit atque Aulo Sejo nupsit. 7. Filius a patre hereditātem accēpit. 8. Judĭces merĭto reos pro delictis punivērunt.

B. 1. Senatōres Romāni Cicerōnem consŭlem, postquam civitātem Romānam servāvit. 2. Promisisti ad me venīre, sed non venisti. 3. Milĭtes Romāni multas urbes in Gallia expugnavērunt et ingentem eārum numĕrum delevērunt. 4. Juppĭter, in taurum conversus, Eurōpam rapuit et in Cretam transportāvit. 5. Hannĭbal, dux Carthaginiensium, ultĭmos suae vitae annos in regno Prusiae vixit. 6. Milĭtes Caesăris montem cepērunt et ibi prope hostes castra posuērunt. 7. Priămus rex Trojanōrum fuit. Hecŭba fuit uxor Priămi.8. Alexander Magnus postquam exercĭtum in Asiam transportāvit, Persas ad Granīcum flumen proelio atrōci vīcit totamque Asiam servitūte barbarōrum liberāvit.

Упражнение 3.

1. Враги захватили и разрушили город. 2. Сцену театра украшали цветами. 3. Ромул и Рем построили Рим. 4. Цицерон был известнейшим римским оратором.

Res mancīpi et nec mancīpi I

Omnes res aut mancīpi aut nec mancīpi sunt.

Mancīpi res sunt omnia praedia in Italĭco solo, tam rustĭca, qualis est fundus, quam urbāna, qualis est domus; item jura praediōrum rusticōrum, velut via, iter, actus, aquaeductus; item servi et quadrupĕdes, velut boves, muli, equi, asĭni.

Cetĕrae res nec mancīpi sunt.

(Ulp.)

Занятие 14.

Перфектные времена активного залога.

Упражнение 1.

a) Пpоспрягайте в Perfectum, Plusquamperfectum, Futūrum II ind. Act. глаголы: mitto, misi, missum, ĕre (посылать); continuo, āvi, ātum, āre (соединять); prodo, dĭdi, dĭtum, ĕre (предавать).

b) Определите форму глаголов и переведите на русский язык: fuistis, potuistis, misi, respondi, misērunt, expugnavērunt, putavĕrat, conscripsĕrat, scripsĭmus, potuerĭmus, collocavĕrint, interfuĕrint, tulērunt, tulĕrant, prodit, voluisti, voluĕras.

Упражнение 2.

А. 1. Ariovistus, rex Germanōrum, tertiam partem agri Sequanōrum occupavĕrat. 2. Proserpĭnam, filiam Jovis et Cerĕri, Pluto uxōrem duxĕrat. 3. Causa belli fuit, quod Romāni agrum Sabīnum ferro ignique vastavĕrant. 4. Themistocles restituit muros, quos Persae delevĕrant. 5. Philippus, Macedŏnum rex, Lacedaemoniis scripsit: «Si in Laconĭcam venĕro, finĭbus vos exturbābo». Lacedaemonii rescripsērunt: «Si». 6. Horatio Coclĭti, quod insigni fortitudĭne Romam servavĕrat, cives grati aeneam statuam collocavērunt. 7. Respondēbo tibi, sed non ante, quam tu ipse mihi respondĕris.8. Sententiam mutabĭtis, si omnia audiverĭtis.

Упражнение 3.

1. Наша страна была спасена храбрыми мужами. 2. Мой друг был обвинен несправедливо.

De Gallis

Galli, gens maxĭme bellicōsa, Alpes superavĕrant et magnam partem Italiae ferro ignīque vastābant. Postquam milĭtes Romānos fugavērunt, urbi Romae appropinquavērunt et agros vastāre coepērunt. Romāni uxōres et libĕros in Capitolium, arcem Romae, condidērunt, senes autem, de salūte patriae desperantes, forti anĭmo hostes advenientes in foro exspectābant. Galli, postquam in urbem intravērunt eamque cremavērunt, omnes senes trucidavērunt, Capitolium oppugnavērunt. Silenti nocte Galli Capitolium expugnāre constituērunt, sed clamor ansĕrum custōdes defatigātos e somno excitāvit. Manlius, dux eōrum, statim milĭtes ad arma vocāvit et hostes repŭlit. Jure igĭtur Romāni nomen Manlii celebravērunt, Capitolīnum eum appellantes.

Res mancīpi et nec mancīpi II

Magna autem differentia est rerum mancīpi et nec mancīpi. Nam res nec mancīpi ipsātraditiōne pleno jure alterīus fiunt, si modo corporāles sunt et ob id recipiunt traditiōnem.

Ităque si tibi vestem vel aurum vel argentum tradidĕro sive ex venditiōnis causāsive ex donatiōnis sive quāvis aliāex causā, statim tua fit ea res.

Mancīpi vero res sunt, quae per mancipatiōnem ad alium transferuntur.

(Gai.)

Занятие 15.

Participia.

Упражнение 1.

a) Образуйте причастия настоящего, прошедшего и будущего времени, переведите на русск. яз.:capio, cēpi, captum, ĕre; pugno, āvi, ātum, āre; doceo, docui, doctum, ēre.

b) Определите склонение причастий; образуйте от данных причастий Abl. Sing. и Pl.; Acc. Sing. и Pl.: dans, dantis; habens, habentis; lectūrus, a, um; conversus, a, um; veniens, venientis; tractus, a, um; quaesitūrus, a, um.

Упражнение 2.

А. 1. Gajus pater historiae juris Romāni appellātus est. 2. Terra est commūnis patria omnium laborantium. 3. Leges Romanōrum, ad rem publĭcam pertinentes, sevērae erant. 4. Judĭces, consilium capientes in privātas et publĭcas causas, justi esse debent. 5. Tacĭtus scribit: Bellum descriptūrus sum, quod Romāni cum Germānis gerēbant. 6. Eum homĭnem defensūrus sum, quod is delictum non fecit. 7. Fines nostros a hostium impĕtu defensūri sumus.

B. 1. Multa capientĭbus desunt multa. 2. Homo verum non dicens mendax appellātur. 3. Alexander Magnus statuas a Xerxe captas Atheniensĭbus misit. 4. Hostes appropinquant urbem oppugnatūri et agros vastatūri. 5. Juppĭter, in taurum conversus, Eurōpam rapuit et in Cretam transportāvit. 6. Helvetii patriam reliquērunt novas sedes quaesitūri. 7. Romāni et Graeci capĭta corōnis et florĭbus ornābant.

Упражнение 3.

1. Граждане, оскорбившие достоинство императора, сурово наказывались. 2. Друг хорошо вел дела, доверенные ему.

Занятие 16.

Перфектные времена страдательного залога.

Упражнение 1.

a) Проспрягайте во всех временах системы перфекта страдательного залога глаголы: construo, construxi, constructum, construĕre; moveo, mōvi, mōtum, movēre.

b) Определите формы глаголов, переведите на русский язык: monstrātus est, monstrātus erat, monstrātus erit; condidisti, condidĕras, condidĕris; dicunt, dicēbat, dicet; mutāmur, mutabārum, mutabĭmur.

Упражнение 2.

A. 1. Roma condĭda est a Romŭlo et Remo. 2. Lex a consŭle lata est. 3. Caesar a conjuratorĭbus in curia necātus est. 4. Leges Romānae a multis jurisprudentĭbus inventae sunt. 5. Libertas et vita civium exercĭtu defensae erant. 6. Cicĕro a senatorĭbus pater patriae appellātus est. 7. Voluntas testatōris, quae in testamento scripta est, legis vim habet et non mutātur.8. Ex servō libertus est.

B. 1. Troja a Graecis delēta est, sed memoria Trojae ab Homēro poētā servāta est. 2. Eloquentia data est multis, sapientia paucis. 3. In templo Apollĭnis Delphĭco inscriptum erat: «Nosce te ipsum». 4. Babylon altis muris cincta erat. 5. Alexander Magnus ab Aristotĕle, viro sapienti, erudītus est. 6. Romŭlus et Remus, ut fama est, in eisdem locis, ubi flumĭne Tibĕri exposĭti et a pastōre educāti erant, urbem condĕre statuērunt. 7. Socii Ulixis boves sacras Solis dei interfecērunt et ad cenam paravērunt; eā de causā in alto mari omnes naves Ulixis fractae et socii ejus necāti sunt. Ipse Ulises, tempestāte coactus, ad insŭlam Ogygiam pervēnit, ubi apud nympham Calypso septem annos vixit. Postquam Calypso, a deis admonĭta, eum in patriam remīsit, navis ejus a Neptūno deo fracta est. Ulixes, fame et frigŏre confectus, ad Phaeācum insŭlam actus est, qui eum bene accepērunt et paulo post in patriam misērunt.

Упражнение 3.

1. Сыновья были назначены наследниками. 2. Обвиняемый был оправдан судьей.

Занятие 17.

Отложительные, полуотложительные глаголы.

Упражнение 1.

a) Проспрягайте во всех временах индикатива глаголы: arbitror 1, loquor 3.

b) Образуйте причастия от глаголов: sequor 3, orior 4.

c) Напишите основные формы глаголов: aggrĕdior, congrĕdior, egrĕdior, ingrĕdior, progrĕdior, regrĕdior. Какие вы знаете в новых языках слова, образованные от этих глаголов?

Упражнение 2.

A. 1. Qui nascuntur, patris familiam sequuntur. 2. Hostes oppĭda nostra aggrediebantur. 3. Amīcus pollicĭtus est pecuniam brevi reddĕre. 4. Leges scriptae Romae quinto saecŭlo ante aeram nostram ortae sunt. 5. Plebs querĭtur injurias patriciōrum. 6. Omnes gaudēmus libertāte et justitia. 7. Popŭlus Romānus partim suo proprio, partim commūni omnium jure utĭtur.

B. 1. Poētae nascuntur, oratōres fiunt. 2. Malus miles est, qui imperatōrem gemens sequĭtur. 3. Thales, unus e sapientĭbus Graecōrum, omnia ex aqua orta esse docēbat. 4. Ut arbitrātur, ita loquĭtur. 5. Quidquid est natum, morĭtur. Quidquid morĭtur, natum erat. 6. Proelio trans Rhenum nuntiāto, Suebi, qui ad ripas Rheni venĕrant, domum reverti coepērunt. 7. Audentes fortūna juvat.

Упражнение 3.

1. Судьи преследуют несправедливость. 2. Александр Великий умер в Вавилоне.

Занятие 18.

Gerundium. Gerundivum.

Упражнение 1.

a) Образуйте герундив от глаголов: voco 1, loquor 3, traho 3, fallo 3, patior 3.

b) Напишите Gen. и Abl. Герундия от глаголов: amo 1, teneo 2, vinco 3, nascor 3, venio 4.

c) Переведите на русский язык: 1. Epistŭla scripta est. Epistŭla scribenda est. 2. Patriam defendĭmus. Patria nobis defendenda est.

Упражнение 2.

A. 1. Dicendo dicĕre, scribendo scribĕre discĭmus. 2. Libertas est potestas faciendi id, quod jure licet. 3. Magistrātus popŭli Romāni jus edicendi habent. 4. Lex jubet, quae facienda sunt, prohibetque contraria. 5. Nobis legĭbus parendum est. 6. Culpa demonstrāta punienda est. 7. Ars scribendi.8. Pax quaerenda est.9. Studium honeste vivendi.10. Quod erat demonstrandum.

B. 1. Homĭnis mens discendo alĭtur et cogitando. 2. Veste frigŏris depellendi causā reperta est. 3. Et libĕris et viris libri legendi sunt. 4. Gutta cavat lapĭdem non vi, sed saepe cadendo. 5. Vera sententia apud antīquos erat non ars dicendi, sed ars tacendi difficillĭma est. 6. Caesar belli gerendi facultātem propter anni tempus non habēbat. 7. Consilia prudentium virōrum audienda sunt.8. Ocŭlis magis habenda fides, quam aurĭbus est.9. Nihil sine ratiōne faciendum est.

Упражнение 3.

1. Этот дом удобен для жилья. 2. Дети должны читать книги. 3. Мы упражняем нашу память чтением.

Занятие 19.

Числительные: количественные, порядковые.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте и переведите на русский язык сочетания: unus gradus, duae urbes, tria tempŏra, ducentae scholae.

b) К каким латинским числительным восходят слова: уния, дуэт, трио, квартет, квинтет, секстет, октет, дециметр, процент.

Упражнение 2.

А. 1. Unus testis – nullus testis. 2. Roma anno septigentesĭmo quinquagesĭmo tertio condĭta est. 3. Duo litĭgant, tertius gaudet. 4. Leges duodĕcim tabulārum anno ab urbe condĭta quadringentesĭmo edĭtae sunt. 5. Duas uxōres eōdem tempŏre habēre non licet. 6. Factum unīus altĕri nocēre non debet. 7. Quattuor sunt anni tempŏra: ver, aestas, autumnus, hiems.

B. Duas tantum res popŭlus Romānus optat: panem et circenses. 2. Condĭta est Carthāgo octoginta duōbus annis ante quam Roma. 3. Quinque sunt libri Cicerōnis de summo bono, sex de republĭca. 4. Sunt duodĕcim menses anni. 5. Antiquis Graecis et Romānis tres partes terrārum notae sunt: Asia, Afrĭca, Eurōpa. 6. Terra semel in anno, luna duodecies cursum suum circum solem confĭcit. 7. Duo cum faciunt idem, non est idem.

Упражнение 3.

1. В году 12 месяцев и 4 времени года: весна, лето, осень, зима. 2. Пес Цербер имел три головы. 3. Греки были у стен Трои 10 лет.

Занятие 20.

Infinitīvi. Accusatīvus cum infinitīvo.

Упражнение 1.

а) Образуйте шесть форм инфинитива от глаголов: accūso 1, moveo 2, absolvo 3, finio 4.

b) В предложении Video puĕrum legĕre поставьте инфинитив в прошедшем и будущем времени. В предложении Caesar credēbat se oppĭdum opugnatūrum esse замените действительную конструкцию страдательной.

Упражнение 2.

A. 1. Legem brevis esse oportet. 2. Lex jubet scelerātos punīri. 3. Ulpiānus dicit sententiam Juliāni veram esse. 4. Reus dicit se scelus non fecisse. 5. Spero me culpam tuam demonstratūrum esse. 6. Putāmus leges Romanōrum esse justas necessariasque. 7. Scimus Gaium juris prudentem clarum fuisse. 8. Publium Sempronium herēdem meum esse jubeo.

B. 1. Homĭnes antīqui credēbant varios deos et fata orbem terrārum regĕre. 2. Dux milĭtes castra munīre jussit. 3. Augustus carmĭna Vergilii contra testamentum ejus cremāri vetuit. 4. Scimus Cicerōnem oratōrem fuisse clarum. 5. Scriptōres vetĕres Romam a Romŭlo et Remo condĭtam esse tradunt. 6. Legāti Helvetiōrum Caesări dixērunt se obsĭdes datūros esse. 7. Darēus, rex Persārum, sperābat a se Graecos facĭle victum iri.

Упражнение 3.

1. Сократ сказал, что ничего не знает. 2. цезарь сообщает, что римляне одерживают победу над галлами. 3. Известно, что консулы избирарись ежегодно.

Занятие 21.

Nominatīvus cum infinitīvo.

Упражнение 1.

a) Преобразуйте оборот acc.c inf. в оборот nom.c.inf.: Tradunt Romŭlum urbem Romam condidisse. Tradunt urbem Romam a Romŭlo condĭtam esse.

b) Образуйте все причастия и инфинитивы от глаголов: ago, ēgi, actum. Ĕre; existĭmo 1; sentio, sensi, sensum, īre.

Упражнение 2.

A. 1. Sententia Pauli vera esse vidētur. 2. Qui tacet, consentīre vidētur. 3. Dicĭtur consul novam legem tulisse. 4. Cicĕro eloquentia omnes oratōres superavisse dicĭtur. 5. Reus juste punītus esse existimātur. 6. Lege duodĕcim tabulārum patrōnus vetabātur clienti fraudem facĕre. 7. Fortūna dicĭtur caeca esse.

B. 1. Consŭles jubentur scribĕre exercĭtum. 2. Foedus a Trojānis ruptum esse dicĭtur. 3. Post itinĕra longa Ulixes dicĭtur ad Pheācum insŭlam pervenisse. 4. Aesōpus servus fuisse tradĭtur. 5. Minerva ex capĭte Jovis nata esse dicebātur. 6. Suebi centum pagos habēre dicuntur. 7. Aristīdes vir justissĭmus fuisse putātur. 8. Consuetūdo et mos vim legis habēre videntur.

Страницы: 1, 2, 3, 4, 5, 6