Латинский язык: Практические задания для студентов заочного отделения исторического факультета

tollunt (Cic.). 7. Ante omnia necesse est se ipsum aestimare, quia fere

plus nobis videmur posse, quam possumus (Seneca). 8. Caesar appropinquare

dicebatur magnusque terror incidit Pompei exercitui (Caes.). 9. Fugisse ex

proelio dicuntur notissimi latronum duces (Cic.). 10. Fortis ac vehemens

orator existimatur esse Gaius Gracchus (A. Gellius). 11. Lycurgi temporibus

Homerus fuisse traditur.

В. Переведите, указав в каком предложении какой оборот употреблен.

Подчеркните, входящие в оборот члены предложения.

1. Medea Peliam dicitur fecisse rursus ex sene adulescentulum (Plautus).

2. Moleste fero decessisse Flaccum, amicum tuum (Seneca). 3. Nunquam te

patiar perire; me perire est aequius (Plautus). 4. Visus sum mihi cum Galba

ambulare (Cic.). 5. Romulus urbem constituit, quam a suo nomine Romam

iussit nominari (Cic.). 6. Multos scriptores rerum suarum Magnus ille

Alexander secum habuisse dicitur (Cic.). 7. Leo rex ferarum esse a poetis

putatur. 8. Plus audire, quam loqui militem decem (Amm. Marcellinus).

ЗАДАНИЕ XVII

1. Общий обзор причастий

2. Ablativus absolutus

3. Перевод оборота и распознавание его в тексте

4. Ablativus absolutus без причастия

А. Переведите предложения, подчеркивая логическое подлежащее одной, а

логическое сказуемое двумя чертами.

1. Sagitta in lapidem nunquam figitur; interdum resiliens, percutit

drigentem (Hieron). 2. Reluctante natura, irritus labor est (Seneca). 3.

Athenienses, non exspectato auxilio, adversus sexcenta milia hostium in

campis Maratoniis in proelium egrediuntur (Iustin.). 4. Antonius, qui Asiam

orientemque tenebat, repudiata sorore Caesaris Augusti Octaviani,

Cleopatram, reginam Aegipti, duxit uxorem (Eutr.). 5. Plebs Romana, Sicinio

quodam auctore, iniussu consulum, in sacrum montem secessit (T. Liv.). 6.

His rebus celeriter administratis, ipse (Caesar), quum primum per anni

tempus potuit, ad exercitum contendit (Caes.). 7. Vergilius Brundisii

moritur, Sextio Saturnino et Lucretio Cinna consulibus (Suet). 8. Caesar, e

nave egressus in Africa, ad terram prolapsus est. Tum exclamavit, omine in

melius verso: “Teneo te, Africa!” 9. Poema – loquens pictura, pictura –

tacitum poema debet esse. 10. Paupertas nulli malum est, nisi repudianti

(Seneca). 11. Omne malum nascens opprimitur, inveteratum fit plerumque

robustius (Cic.). 12. Hostes, hanc adepti victoriam, in perpetuam se fore

victores confidebant (Caes.). 13. Dictator triumphans Urbem invehitur

(T.Liv.). 14. Re intellecta, in verborum usu faciles esse debemus (Cic.).

В. Образуйте и переведите все причастия от глаголов: voco 1, moveo 2,

mitto 3, facio 3, audio 4.

ЗАНЯТИЕ XVIII

1. Общее понятие о герундиве и герундии

2. Употребление герундива

3. Употребление герундия

4. Признаки различия герундия и герундива

А. Образовать герундив от глаголов: voco 1, moveo 2, mitto 3, loquor 3,

punio 4.

B. Образовать и перевести все падежи герундия от глаголов: muto 1, terreo

2, lego 3, facio 3, audio 4.

C. Перевести. Указать где герундий, где герундив, в какой функции

выступает последний.

1. Cato inexpiabili odio, delendam esse Carthaginem, pronuntiabat, Scipio

Nasica – servandam (Florus). 2. Caesar statuit sibi Rhenum esse transeundum

(Caes.). 3. Hominis mens discendo alitur et cogitando (Cic.). 4. Democritus

philosophus olim animadvertit

quendam, qui multa imperite dispetabat. “Hic,- inquit, – non dicendi

peritus est, sed imperitus tacendi”. 5. Recte ac vere videtur Ovidius

dixisse emendandi laborem maiorem esse, quam scribendi. 6. Gallorum animus

ad bella suscipienda alacer et promptus erat. 7. Helveciis facultas

itineris per provinciam Romanam faciendi a Caesare non est data. 8. Atomus

est corpusculum minutum et individuum, quo in explicanda origine mundi

utebatur Democritus et post eum Epicurus. 9. Quis ignorat Gallos usque ad

hanc diem retinere illam immanem ac barbaram consuetudinem hominum

immolandorum? (Cic.). 10. Ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum

canis, sic homo ad duas res: ad intelligendum et agendum natus est (Cic.).

11. Militibus simul et de navibus desiliendum et in fluctibus consistendum

et cum hostibus erat pugnandum (Caes.).

ЗАДАНИЕ XIX

1. Образование форм конъюнктива

2. Значение конъюнктива

3. Значение конъюнктива в независимых предложениях

4. Конъюнктив в придаточных предложениях

А. Определить форму глаголов. Перевести.

Образец: ornes – orno 1 – украшать; здесь: praes. con.act. 2 л. sing. –

ты украшал бы. Scribet – scribo, psi, ptum 3 – писать; здесь: fut.I act.,3

л. sing., – он (она, оно) будет писать. Scripserit – 1) con. perf. act. 3

л. sing. – он написал бы; 2) fut. II act. 3 л. sing. – он напишет.

1. Ponet. 2. Putet. 3. Patet. 4. Moveatur. 5. Commeant. 6. Venietis. 7.

Veniatis. 8. Clauditur. 9. Clauderet. 10. Respondet. 11. Respondit. 12.

Responderunt. 13. Responderint. 14. Responderant. 15. Habeat. 16. Habitat.

17. Habitemus. 18. Servet. 19. Servatis. 20. Serviat. 21. Serviet. 22.

Serviverunt. 23. Servaverunt. 24. Patieris. 25. Patiaris.

B. Перевести. Определить значения конъюнктива в независимых предложениях.

a) 1. Si volumus aequi rerum omnium iudices esse, hoc primum nobis

persuadeamus, neminem nostrum esse sine culpa (Sen.). 2. A. Tu Gallus es,

ego Germanus; decertemus pro suae uterque gentis gloria.- B. Si vicero, tu

ter clamabis: “Floreat Gallia!”; si victus, quod absit, ero, totidem verbis

celebrabo tuam Germaniam (Erasm.). 3. Utinam tam facile vera invenire

possim, quam falsa convincere! (Cic.). 4. Qui beneficium dedit, taceat;

narret, qui accepit (Sen.). 5. Ante mortem ne laudes hominem quemquam. 6.

Pro patria quis bonus dubitet mortem oppetere? (Cic.).

b) Quae sint in horto necessaria Multa sunt in horto necessaria. Sit

primum aquae copia. Dividatur ea ac per rivulos adducatur in omnes horti

partes. Claudatur hortus, cuius portulae animalia plantis noxia removeant.

Ne multae sint arbores, quarum umbra noceat. Vertatur humus, iniciatur

stercus. Si dabis terrae, dabit. Si non des, non det.

C. Перевести. Определить типы придаточных предложений.

1. Quum primi ordines militum considissent, tamen acerrime reliqui

resistebant. 2. Hoc toto proelio, quum ab hora septima ad vesperum pugnatum

sit, aversum hostem videre nemo potuit. 3. Quum Galli Clusium, Etruriae

oppidum, obsiderent, missi sunt Roma tres legati, qui illos monerent, ut

obsidionem solverent. 4. Disseritur, expetendane sit gloria (Cic.). 5.

Sitio. Utrum sit aurem poculum, an crystallinum, an manus concava, nihil

refert. 6. Chilon, quum aliquando inter patrem et filium iudex esset,

filio: “Si mala, – inquit, – causa tua erit, damnaberis; si bona, non minus

damnaberis, quod patrem accusavisti”. 7. Quum Alexander Darei condiciones

repudiavisset, Parmenio: “Ego, – inquit, – si Alexander essem, pacis

condiciones acciperem”. Cui ille: “Ego quoque acciperem, si Parmenio

essem”. 8. Sim impudens, si plus postulem, quam homini a rerum natura

tribui potest (Cic.). 9. Diogenes philosophus aliquando in oppidum parvum

venit. Quum portas amplas et magnificas videret, illudens: “Portas, –

inquit, – claudite, ne urbs verstra egrediatur!”. 10. Alexander Magnus

urbem Lampsacum expugnare constituit. Copias iam ad urbem adducenti

Anaximenes praeceptor obvius fuit. Rex, quum metueret, ne ille se a

consilio suo averteret: “Nunquam, – inquit, – quod rogaveris, a me

impetrabis”. Tum philosophus: “Rogo te, – inquit, – ut Lampsacum diruas”.

Ita urbs servata est.

Контрольная работа и методические указания к ее выполнению

Цель работы – проверить, как студент справляется с подлинным латинским

текстом.

1. Переписать текст одного из вариантов.

2. Сделать синтаксический разбор всех сложноподчиненных предложений:

а) указать главное предложение;

б) указать придаточное (или придаточные); назвать его (их) вид;

в) попутно подчеркнуть главные члены предложения в каждом;

г) если сказуемое придаточного стоит в конъюнктиве, объяснить, почему

употреблены данные его времена.

3. Если имеются инфинитивные, причастный (abl.abs.) и герундивный

обороты, указать их; указать, какое обстоятельство выражено оборотом

ablativus absolutus.

4. Указать дериваты, т.е. слова, производные от латинских корней (у

глаголов иметь в виду все три основы).

5. Записать перевод всего текста (параллельно с переписанным).

Образец выполнения задания

|Текст |Перевод |

|Hoc proelio facto, |Когда произошло это |

|reliquas copias |сражение, (Цезарь) |

|Helvetiorum ut consequi |позаботился навести мост|

|posset, pontem in Arare |на (реке) Арар, чтобы |

|faciendum curat atque |иметь возможность |

|ita exercitum traducit. |преследовать остальные |

|Nelvetii, repentino eius|войска гельветов, и |

|adventu commoti, quum |таким образом (=по нему)|

|id, quod ipsi diebus |перевел войско. |

|viginti aegerrime |Гельветы, пораженные его|

|confecerant, ut flumen |внезапным приближением, |

|transirent, illum uno |так как они поняли, что |

|die fecisse |он за один день сделал |

|intellegerent, legatos |то (т.е. переправу через|

|ad eum mittunt. |реку), чего они достигли|

| |с трудом за 20 дней, |

| |отправляют к нему |

| |послов. |

Разбор

Оба предложения сложноподчиненные.

Первое проедложение:

a) главное – pontem in Arare faciendum curat atque ita exercitum traducit

(подлежащее подразумевается – Caesar);

б) придаточное цели – reliquas copias ut consequi posset. Coniunctivus

imperfecti, так как в главном praesens historicum, приравнивающийся к

историческому времени;

в) hoc proelio facto – abl.abs. – обстоятельство времени;

г) pontem faciendum – герундивный оборот.

Второе предложение:

а) главное – Helvetii, repentino eius adventu commoti, legatos ad eum

mittunt;

б) придаточное причины – quum id illum uno die fecisse intellegerent

(подлежащее подразумевается Helvecii); coniunctivus imperfecti как и в

предыдущем предложении;

в) от intellegerent зависит acc.c. inf.: illum fecisse;

г) придаточное определительное (зависит от id) – quod ipsi...confecerant;

д) придаточное поясняющее – ut flumen transirent (подлежащее

подразумевается Helvetii), coniunct. imperf. как и в предыдущем

предложении.

Дериваты: facio, feci, factum 3 – факт; reliquus, a, um – реликвия;

copia, ae f – копия; pons, ntis m – понтон; curo, avi, atum 1 – куратор;

conficio, feci, fectum 3 – конфекция (отдел готового платья), конфета (из

“конфекта” – готовое изделие); transeo, ii, itum, ire – транзит; intellego,

xi, ctum 3 – интеллигент, интеллигенция, интеллект; legatus, im – легат;

mitto, misi, missum – миссия, миссионер.

Вариант I

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is, M.

Messala et M. Pisone consulibus, regni cupiditate inductus, coniurationem

nobilitatis fecit et civitati persuasit, ut de finibus suis cum omnibus

copiis exirent: perfacile esse, quum virtute omnibus praestarent, totius

Galliae imperio potiri. Id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci

natura Helvetii continentur: una ex parte flumine Rheno latissimo atque

altissimo, qui agrum Helvetium a Germanis dividit; altera ex parte monte

Iura altissimo, qui agrum Helvetium a Germanis dividit; altera ex parte

monte Iura altissimo, qui est inter Sequanos et Helvetios; tertia lacu

Lemanno et flumine Rhodano, qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit.

His rebus fiebat, ut et minus late vagarentur et minus facile finitimis

bellum inferre possent; qua ex parte homines bellandi cupidi magno dolore

afficiebantur. Pro multitudine autem hominum et pro gloria belli atque

fortitudinis angustos se fines habere arbitrabantur, qui in longitudinem

milia passuum CCXL, in latitudinem CLXXX patebant.

(Caes. B.G. lib. I, c. II)

Вариант II

Interea ea legione, quam secum habebat, militibusque, qui ex provincia

convenerant, a lacu Lemanno, qui in flumen Rhodanum influit, ad montem

Iuram, qui fines Sequanorum ab Helvetiis dividit, milia passuum decem novem

murum in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit. Eo opere perfecto

praesidia disponit, castella communit, quo facilius, si se invito transire

conarentur, prohibere possit. Ubi ea dies, quam constituerat cum legatis,

venit, et legati ad eum reverterunt, negat se more et exemplo populi Romani

posse iter ulli per provinciam dare et, si vim facere conentur,

prohibiturum ostendit. Helvetii ea spe deiecti, navibus iunctis ratibusque

compluribus factis, alii vadis Rhodani, qua minima altitudo fluminis erat,

nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati, operis

munitione et militum concursu et telis repulsi, hoc conatu destiterunt.

(Caes. B. G. lib. I, c. VIII)

Вариант III

Druides a bello abesse consuerunt neque tributa una cum reliquis pendunt,

militiae vacationem omniumque rerum habent immunitatem. Tantis excitati

praemiis et sua sponte multi in disciplinam conveniunt et a parentibus

propinquisque mittuntur. Magnum ibi numerum versuum ediscere dicuntur.

Itaque annos nonnulli vicenos in disciplina permanent. Neque fas esse

existimant ea litteris mandare, quum in reliquis fere rebus, publicis

privatisque rationibus, Graecis litteris utantur. Id mihi duabus de causis

instituisse videntur, quod neque in vulgum disciplinam efferri velint neque

eos, qui discunt, litteris confisos minus memoriae studere; quod fere

plerisque accidit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac

memoriam remittant. Imprimis hoc volunt persuadere, non interire animas,

sed ab aliis post mortem transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem

excitari putant, metu mortis neglecto. Multa praeterea de sideribus atque

eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, de deorum

immortalium vi ac potestate disputant et iuventuti tradunt.

(Caes. B. G. lib. VI, c. XIV)

Вариант IV

Deum maxime Mercurium colunt; huius sunt prurima simulacra; hunc omnium

inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad

quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur. Post hunc

Appolinem et Martem et Iovem et Minervam. De his eandem fere, quam relique

gentes, habent opinionem: Appolinem morbos depellere, Minervam operum atque

artificiorum initia tradere, Iovem imperium caelestium tenere, Martem bella

regere. Huic, quum proelio dimicare constituerunt, ea, quae bello ceperint,

plerumque devovent; quum superaverunt, animalia capta immolant reliquasque

res in unum locum conferunt. Multis in civitatibus harum rerum exstructos

tumulos locis consecratis conspicari licet; neque saepe accidit, ut

neglecta quispiam religione aut capta apud se occultare, aut posita tollere

auderet, gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum est.

(Caes. B. G. lib. VI, c. XVII)

Вариант V

Viri, quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt, tantas ex

suis bonis aestimatione facta cum dotibus communicant. Huius omnis pecuniae

coniunctim ratio habetur fructusque servantur: uter eorum vita superavit,

ad eum pars utriusque cum fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in

uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem; et quum pater

familiae illustriore loco natus decessit, eius propinqui conveniunt et, de

morte si res in suspitionem venit, de uxoribus in servilem modum

quaestionem habent et, si compertum est, igni atque omnibus tormentis

excruciatas interficiunt. Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et

sumptuosa; omniaque, quae vivis cordi fuisse arbitrantur, in ignem

inferunt, etiam animalia, ac paulo supra hanc memoriam servi et clientes,

quos ab iis dilectos esse constabat, iustis funeribus confectis una

cremabantur.

(Caes. B. G. lib. VI, c. XIX)

СЛОВА

|aestimatio, onis f |noctu ночью |

|оценка |Orgetorix, igis m |

|castellum, i n небольшое|Оргеториг |

|укрепление |perdisco, didici, – 3 |

|conatus, us m попытка |выучивать наизусть |

|coniunctim сообща |perduco, xi, ctum 3 |

|consecratus, a, um |проводить |

|священный |perrumpo, rupi, ruptum 3|

|conspicor, atus sum 1 |прорваться |

|заметить |potior, itus sum 4 |

|cremo 1 сжигать |овладеть |

|cruciatus, us m мучение,|quaestio, onis f допрос |

|пытка |quaestus, us m |

|cupidus, a, um жаждущий |приобретение |

|deiicio, ieci, iectum 3 |ratis, is f плот |

|сбрасывать, лишать |remitto, misi, missum 3 |

|depello, puli, pulsum 3 |терять |

|отгонять, отражать |Rhodanus, i m Родан |

|dispono, posui, positum |(ныне Рона) |

|3 располагать |sedecim шестнадцать |

|ditissimus см. dives |sua sponte по доброй |

|dos, dotis f приданое |воле |

|excrucio 1 истязать, |sumptuosus, a, um |

|мучить |богатый, пышный |

|funus, eris n похороны |suspicio, onis f |

|immunitas, atis f льгота|подозрение |

| |vacatio, onis f |

|intereo, ii, itum, ire |освобождение |

|погибать |versus, us m |

|Iura, ae m Юра (гора) |стихотворная строка |

|inventor, oris m |viceni, ae, a по |

|изобретатель |двадцать |

|invitus, a, um неохотный|Lemannus, i m Леманнское|

| |озеро |

| |Messala, ae m Мессала |

| |navis, is f корабль |

Тексты для домашнего чтения второго семестра

Гай Юлий Цезарь (100 г. до н. э. – 15 марта 44 г. до н. э.)

Commentarii de bello Gallico

Liber I, caput XXXIX

Dum paucos dies ad Vesontionem rei frumentariae commeatusque causa

moratur, ex percontacione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum, qui

ingenti magnitudine corporum Germanos, incredibili virtute atque

exercitatione in armis esse praedicabant (saepenumento sese cum his

congressos ne vultum quidem atque aciem oculorum dicebant ferre potuisse),

tantus subito timor omnem exercitum occupavit, ut non mediocriter omnium

mentes animosque perturbaret.

Liber VI, capta XXI – XXIV.

XXI. 1. Germani multum ab hac consuetudine differunt. Nam neque druides

habent, qui rebus divinis praesint, neque sacrificiis student. 2 Deorum

numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur,

Solem et Vulcanum et Lunam, reliquos ne fama quidem acceperunt. 3 Vita

omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit: ab parvulis

labori ac duritiae student. 4 Qui diutissime impuberes permanserunt,

maximam inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam, ali vires nervosque

confirmari putant. 5 Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse

in turpissimis habent rebus; cuius rei nulla est occultatio, quod et

promiscue in fluminibus perluuntur et pellibus aut parvis rhenonum

tegimentis utuntur magna corporis parte nuda.

XXII. 1. Agriculture non student, maiorque pars eorum victus in lacte,

Страницы: 1, 2, 3, 4, 5